YENİ SANAT

ART NOUVEAU

1880 - 1910 - YILLARI

AKIMIN BAŞLANGIÇ NOKTASI: Avrupa

AKIMIN ETKİ ALANI: Tüm Avrupa ve ABD

AKIMI SEMBOLİZE EDEN BİÇİMSEL ÖZELLİKLER: İki farklı biçim karakterinde ortaya çıkmaktadır. Eğri çizgiler: Organik, yapraksı formlar kıvrımlı çizgiler, geometrik olmayan formlar, kamçı kıvrımları; Doğrusal çizgiler: Geometrik formlar, sert siluetler

DÖNEMİN ÜRÜN ÖZELLİKLERİ: Tarihselciliğin reddedildiği ilk modern ve uluslararası akım olarak tanımlanmaktadır. Yeni formların ortaya çıkışı, kitle üretiminin benimsenmesi ve ilham kaynağı olarak doğaya odaklanıldığı.

Genel olarak, Belçika, İspanya, Fransa ve ABD’de tasarımcılar eğrisel motiflerin etkisi altında kalmış, Avusturya, İngiltere, İskoçya ve Almanya’da ise genellikle doğrusal çizgiler kullanılmıştır.

Yerel özelliklere göre değişim göstermiş ve tüm Avrupa’yı etkisi altına almış ilk modern hareket sayılmaktadır.

DÖNEMİN GELİŞİM SÜRECİ: ART NOUVEAU, 1880’lerin sonlarında, « STİL 1900 « olarak da bilinen bütün Avrupa’yı etkisi altına almış olan, uluslar arası, Romantizmin etkilerini taşıyan bireyselci bir tasarım akımıdır.

Art Nouveau, taklitten uzak bir tarz olarak 1880’lerin başında ilk kez kitap görsellerini resmetme alanında Arts and Crafts akımının öncülerinden John Ruskin ve William Morris’in » Biçimsel ve Sanatsal Karmaşaya « karşı bireyselci girişimlere başlamışlardır.

Ortaya koydukları düşünce ve ürünler etkili olmuş, düşünceleri Avrupa’da Art Nouveau’nun altyapısını oluşturmuştur.

ULUSLARARASI BİR AKIM OLARAK ART NOVEAU: Bu akım; Avrupa’da yeni yy. başlarken tasarımda, doğadan esinlenmiş, tarihselliği reddeden, daha basit ve sade formlar arayan bir reform hareketi olarak gelişmiştir. 1895 ile Birinci Dünya Savaşı arasındaki yıllarda uluslararası bir harekete dönüşmüştür.

Gerçek anlamda ilk modern, uluslarası tasarım anlayışı olarak tanımlanmaktadır.

Temel olarak Yeni Sanat olarak adlandırılan bu özgün form anlayışının karakteristik özellikleri, organik yapraklar, eğrilerden oluşan kırbaç/ kamçı ucu formlarının kullanımı ile kendini göstermektedir.

Doğadan alınan formlar stilize edilerek asimetrik olarak kullanılmışlardır.

Bu akımda, stilize edilmiş çiçek gövdeleri, asma filizleri, zambak, nilüfer vb. doğadan ödünç alınmış biçimler sembolik değerlere sahip olmuştur.

Bu çiçeklerin asimetrik formlarının doğada görülen gelişimi simgelediği düşünülmüştür. Bu yeni tasarım anlayışı, kısa sürede mimari, ürün tasarımı ve tüm diğer tasarım alanlarında etkili olmuştur.

Akımın temsilcileri doğayı yeniden gözlemleyerek taklit etmeye ve ödünç formlar almaya çalışmışlardır. Doğadan esinlenen formlar kitle üretimi ile birleştirilmeye çalışılmıştır. Yerel olarak değişkenliklere uğranılmasına karşın, formsal olarak bu yeni tasarım görüşünde bir dizi ortak hedefe ulaşılmış olduğu görülmektedir.

Bu konuda dönemin öncü tasarımcılarının rolü çok fazladır. 1890’lar boyunca Charles Rennie Mackintosh ve Viyana Ayrılık Hareketi Temsilcisi Joseph Maria Olbrich gibi tasarımcılar, kıvrımlı çizgilerden oluşan soyut natüralist formları tasarıma dahil ederken, Herman Obrist ve August Endell gibi diğer isimler kamçı ve benzer motifleri kullanmışlardır.

Art Nouveau terimi çeşitli ülkelerde farklı biçimlerde ve çok sayıda isimle ortaya çıkmıştır. Her ülke kendi tasarım anlayışına uyarladığı bu tasarım dilini kendine göre yorumlamış ve uygulamıştır. Bu hareket farklı ülkelerde farklı etkenler nedeniyle isim almıştır.

İlk olarak Belçika’da ürünleşen bu akım ikonalarından biri haline gelmiş Paris Metrosu’nun girişinden dolayı Style Guimard olarak da adlandırılmıştır.

Art Nouveau ilk uygulaması mimar Victor Horta’nın Bürüksel yakınında yaptığı bir mimari yapı olmuştur. Akım, yeni bir tasarım anlayışı yaratma amacında olan Art Nouveau’nun kuramcısı Henry Van De Velde’nin sayesinde de yaygınlaşmıştır.

Victor Horta da kendi kitabında “Sapı ve goncayı, açılmış çiçeğe tercih edin” demiştir. Bu akımla, kıvrımlı sapı ile soyutlanmış bitki formları, estetik yeniden doğuşun simgesi haline gelmiştir.

Art Nouveau sanatçıları tasarlanan ürünü; işlevi, üretim materyali, üretim yöntemi (el yapımı veya fabrika üretimi), biçim dili (floral, bitkisel, çiçeksel veya geometrik) açısından gruplandırmaya çalışmışlardır.

SANAT VE ENDÜSTRİ ARASINDA BİR AKIM OLARAK ART NOUVEAU: Endüstriyel kitle üretimine karşı, Art Nouveau hayatın tüm tasarımcı ve sanatçıların kendi alanlarında da ürün ortaya koyabileceğini savunmuştur. Bu dönemde pek çok sanatçının sadece sanat eseri değil, ürün olarak mücevherat, duvar kaplamaları, kumaş, ev dekorasyon ürünleri, sofra takımları ve daha birçok ürün tasarımı da yaptıkları bilinmektedir.

Örneğin; sanatın sergilediği bir oda yalnızca bir oda olarak kabul edilmemiş, tamamıyla bir sanat eseri olarak görülmüştür. Sanatın yeniden tanımlanması sanatlar arası ilişkinin de yeniden tanımlanmasına yol açmıştır. Sanat bir bütünsellik içinde ele alınmış ve sanatın herkese ulaşması gereken faydalı bir şey olduğu iddia edilmiştir. Bu tasarım hareketi bütün tasarım alanlarını içine almıştır.

Arts and Crafts gibi makine üretiminin, sanatsal ürünlerin üretimde kullanılmasına karşı çıkmamışlardır. Faydacı bir yaklaşım içine girmişlerdir.

Günlük hayata uyum getirmek isteyen akımın temsilcileri, nesneyi çevresinden soyutlamadan ele almışlardır. Sanatın gündelik hayatta var olması gerektiği düşüncesi ile ürünler sanat objesi gibi ele alınmış çevresinden soyutlanmadan tasarlanmaya çalışılmıştır. Sanatın yarardan kaynaklandığı görüşü benimsenmiştir.

Temsilcileri Van De Velde’nin “Yalnızca bir azınlığın yararlandığı şey hemen hemen yararsız bir şeydir” ifadesinden yola çıkarak, sanatın herkese ulaşması gerektiğini savunmuş, makineleri reddetmemiş, estetik ile faydalı arasında önemli bir ilişki olduğunu savunmuşlardır. Bu ilişki, aslında Endüstri devrimi ile ortaya çıkmıştır.

Makineleşme tedirginlik yaratmış ancak kitleler için üretim yapma kapasitesi ve çalışmayı insana bağlı olmaktan çıkarması toplumu etkilemiştir. Bu anlayışta sanat, makine kullanımıyla herkese sunulmuş mücadele aynı zamanda her üretim alanıyla ilişkili olmuştur.

Önceki dönemlere ait katı kuralcılıkla mücadele etmek anlamı taşımaktadır. Bu akımın etkisindeki sanatçılar, bir amaç edinmiş ve güzelliği hayata sokmak gibi önemli bir görevi yüklenmiştir.

Doğanın alışagelmişin dışında gözlenmesine dönüş, sanatlar arasındaki ayırımın kaldırılması ve sanatın daha geniş kitlelere ulaşmasına katkıda bulunmuştur. Ancak bazı Art Nouveau tasarımcıları, kendilerini sanatçı olarak görmüş ve endüstriyel kitle üretimini reddetmiştir. Bu tasarımcılar, el işleri ve el sanatlarının değişimine alternatif, bir seçenek arayışı içinde olmuşlardır.

MODERNİZME GİDEN YOL OLARAK ART NOUVEAU: Art Nouveau, tarihsel sorgulama yaparken endüstrileşme sorunlarının sadece doğaya dönüş form dili oluşturmakla çözülemeyeceği bilincinde olmuşlardır. Devrimci bir yapısı vardır ve en önemlisi kesinlikle bir tarzı dikte etmemişlerdir.

Birçok kişinin bu tarzı zengin bitki desenleri ve pahalı-lüks ürünler ile ilişkilendirmesine karşın, farklı tasarımcılar tarafından tasarım dili aynı zamanda süslemesiz objektif ve geometrik formlar ile de karakterize edilmiştir.

Bu dönemde mimarlar ve tasarımcılar, kendi tasarımları ve yöntemleri, objeler üzerindeki teorik düşünceleri veya endüstriye karşı duruşları ile modernizmin öncüleri olmuşlardır. Bu dönem, mimarisi ve mimari yöntemleri ile modern tasarımın ilerleyebilmesi için önemli bir süreç olmuştur.

Art Nouveau temsilcileri ilerleyen dönemlerde iki yaklaşım olarak tasarımlarına devam etmiştir. Bir grup Henry Van De Velde gibi zaman içinde tasarımda objektif bir ifade yakalamış ve devam etmiş, bir diğer grup ise Peter Behrens gibi kendilerini tamamen endüstrideki yeni zorluklarla baş etmeye adamış ve endüstrideki yerlerini almışlardır.

İkinci yolu tercih eden bir grup tasarımcı Gemen Werkbund gibi kuruluşlar içerisinde sanatçının rolü ve endüstriyel kitle üretimi üzerinde tartışmalara başlamışlardır. Bu tartışmalar ürün ve biçiminin yeniden sorgulanmasına yol açmıştır.

Kaynak : Doğuş Üniversitesi/Sezai Gülşen

Düzenlemeler: Alperen Arslan

Kapak Görseli: pinterest.com

İçerik Görseli : pinterest.com